43 میلیون دقیقه مکالمه و 40 میلیون پیام کوتاه، آماری است که ایرانی‌ها در یک روز عادی ثبت می‌کنند. آماری که در مناسبت‌های خاص به 400 میلیون هم می‌رسد.
کارشناسان نبود وسایل تفریحی و سرگرمی را دلیل استفاده زیاد جوانان از تلفن همراه می‌دانند؛ به‌نظر این افراد، استفاده زیاد از تلفن همراه باعث وابستگی جوانان به آن می‌شود و جای ارتباطات واقعی را می‌گیرد. مصطفی اقلیما، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی در این رابطه میگوید:«باور بیشتر مردم ما این است که تلفن همراه، وسیله‌ای است برای تفریح، برای همین است که درجامعه ما افراد به نوعی به تلفن همراه خود اعتیاد پیدا کرده‌اند.» درکنار این عامل که در صحبت‌های همه کارشناسان تکرار می‌شود، نداشتن مدیریت رفتاری و فقدان برنامه‌ریزی صحیح توسط افراد را هم می‌توان جزء علل این استفاده زیاد نام برد.
دردسر‌های همراهی دوست‌داشتنی
دکتر «محمد سعید ذکایی»، جامعه‌شناس و مدیر گروه مطالعات جوانان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبایی در گفت‌وگو با همشهری عصر، فراگیری استفاده از تلفن همراه را نتیجه طبیعی ورود یک فناوری جدید می‌داند. به گفته دکتر ذکایی تلفن همراه فناوری‌ای سریع، راحت و چند منظوره است. بنابراین با اقبال جوانان مواجه می‌شود. اما این استقبال را نباید جدا از فناوری‌های دیگر دانست.
با این وجود هستند کسانی که استفاده جوانان از تلفن همراه را به «اعتیاد» تعبیر می‌کنند. محمد رضوی، پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی در زمینه مسائل جوانان در این‌باره میگوید:«امروزه استفاده از تلفن همراه تا اندازه‌ای میان جوانان رواج یافته است که در بسیاری موارد حتی می‌توان اصطلاح اعتیاد اینترنتی را نیز در مورد آن به کار برد.»
رضوی، تلفن همراه را یکی از مظاهر هویت جوانان امروز می‌داند: جوانان تا اندازه‌ای به برقراری ارتباط همزمان با تلفن‌های همراه خود عادت کرده‌اند که حتی یک لحظه سکوت و قطع ارتباط هم آزارشان می‌دهد.
این پژوهشگر اضطراب، بی‌قراری و کناره‌گیری از خانواده را مهم‌ترین مشکلات اعتیاد به تلفن همراه می‌داند. اعتیادی که به‌نظر یک آسیب‌شناس اجتماعی بسیار خطرناک‌تر از اعتیاد به مواد‌مخدر است و ترک آن هم دشوارتر!
اما فهرست آسیب‌های اجتماعی این وسیله به همین‌جا ختم نمی‌شود. به گفته مصطفی اقلیما، استفاده نامناسب از تلفن همراه در خانواده‌های ایرانی آسیب‌های خانوادگی را 10 برابر افزایش داده است! چون افراد یک خانواده درصورت دسترسی پیدا نکردن به یکدیگر از طریق تلفن همراه دچار سوء تفاهم شده و در چنین شرایطی با یکدیگر درگیر می‌شوند.
الهام اسدی، پژوهشگر و آسیب‌شناس اجتماعی تلفن همراه را به لیست عوامل طلاق اضافه کرده است. وی معتقد است استفاده دائم از تلفن همراه باعث شده تا همسران وقت زیادی برای هم نداشته باشند و روز به روز نسبت به هم بی‌تفاوت شوند. این امر در طولانی مدت بین همسران جدایی می‌اندازد و آنها را وادار به طلاق می‌کند.
به عقیده محمدباقر تاج الدین، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تلفن همراه توانسته جوانان و اعضای خانواده‌ها را به گونه‌ای سرگرم کند که افراد به‌ویژه در این گروه سنی گمان برند تنها وسیله‌ای که می‌تواند نیاز‌شان را برطرف کند، تلفن همراه است.
ماجراجویی‌های یک همراه
از طرف دیگر، دکتر ذکایی استفاده زیاد از این همراه کوچک را فرایندی گذرا می‌داند که در مورد هر پدیده جدیدی اتفاق می‌افتد و بعد از مدتی شکل عادی خود را پیدا می‌کند. در عین حال که هر پدیده‌ای را دارای اثرات مثبت و منفی می‌داند. ذکایی مشکلات ناشی از تلفن همراه را به‌علت ویژگی‌های خاص این وسیله می‌داند که به فرد امکان می‌دهد دور از کنترل و نظارت خانواده روابطی برقرار و ماجراجویی کند. ماجراجویی‌هایی که اگر درمورد فیلم‌های غیراخلاقی باشد، باعث بلوغ زودرس و مجازی فرد می‌شود.
استاد دانشگاه علامه هم صرف وقت زیاد و کم شدن روابط خانوادگی را از اثرات منفی تلفن‌های همراه می‌داند که موجب تغییر الگوهای ارتباطی شده است. امروز با یک تلفن همراه می‌توان در هر زمان و مکانی در دنیای شخصی خود غرق باشیم و جدا از محیط اطراف. این آن چیزی است که باعث سرد شدن روابط انسانی می‌شود و فرد را در چارچوب محدودی که برای خودش ساخته و از چند دوست تلفنی نزدیک فراتر نمی‌رود، محدود می‌کند.
به این مضرات روانی می‌توان فهرست بلند بالایی از آسیب‌های جسمی را نیز افزود. اما استفاده از یک وسیله نمی‌تواند کاملا بد باشد و امتیازاتی نیز دارد.
دکتر ذکایی در دسترس بودن، امکان مراقبت، احساس امنیت و... از جمله امتیازات آن می‌داند. در واقع مشکل از زمانی شروع می‌شود که این وسیله جزء جدانشدنی زندگی شود و باعث وابستگی.
تلفن همراه و تأخر فرهنگی
همه کارشناسان در علت ایجاد چنین مشکلاتی بعد از ورود این فناوری هم‌عقیده هستند و آن را نبود فرهنگ مناسب استفاده از تلفن همراه می‌دانند.
به عقیده رئیس انجمن مددکاری اجتماعی در جامعه‌ای که تکنولوژی وارد می‌شود باید فرهنگ استفاده از آن نیز وارد شود در غیراین صورت استفاده نامناسب باعث می‌شود تا کارکرد‌های نامناسب و منفی به مرور جایگزین ویژگی‌های مثبت ابزار جدید شوند. تلفن همراه هم، مانند هزار و یک پدیده جدید و ناشناخته‌ای که بدون پیش زمینه قبلی از جوامع دیگر به کشور ما راه پیدا کرده‌اند، برای حضورش زمینه فرهنگی مناسبی نداشته است.
ذکایی از آموزش دیجیتال نام می‌برد و میگوید: « آموزش دیجیتال و سواد رسانه‌ای می‌تواند تلفن همراه را هم شامل شود و افراط در استفاده را حل کند. به‌نظر می‌رسد با پوشش کامل و دسترسی همگان به این وسیله این اشتیاق هم متعادل شود.»
کارشناسان خانواده را عامل مؤثری در شکل دهی رفتار مصرفی مناسب درباره این وسیله می‌دانند. اما نظرسنجی پایگاه اینترنتی تلفن همراه از والدین درباره استفاده فرزندانشان از تلفن همراه نشان می‌دهد بیشتر والدین نمی‌توانند مقابل اصرار کودکان برای داشتن تلفن شخصی مقاومت کنند و نمی‌دانند چه واکنشی برابر فرزندانشان داشته باشند. آن هم مقابل فرزندانی که به‌دلیل جو مصرفی جامعه و رواج تلفن همراه، داشتن آن را جزو نیازهای حیاتی خود قرار می‌دهند تا از خیل همسالان خود عقب نمانند. مهم‌تر آنکه سن بیان این تقاضا مدام در حال کاهش است.
دکتر ذکایی در این باره میگوید: «لزومی به برخورد قهرآمیز با این موضوع نیست. به‌نظر من اگر والدین بتوانند قواعدی برای استفاده از موبایل داشته باشند و در این مورد به توافقی با فرزندان برای تماس و استفاده از آن برسند، می‌شود جلوی سوءاستفاده‌ها را گرفت.
به‌عنوان مثال می‌شود استفاده از تلفن همراه را هنگام صرف غذا یا صحبت خانوادگی ممنوع کرد، یا اینکه افراد تماس گیرنده با فرزندان به والدین معرفی شوند و یا سقفی را برای استفاده از آن تعیین کرد که درصورت بیشتر شدن، فرد خودش مجبور به پرداخت صورتحساب باشد یا برای مدتی از داشتن تلفن همراه محروم شود. چرا که جوانان هم باید یاد بگیرند که در قبال رفتار خود و استفاده نادرست مسئولیت دارند.»
مشکلات کار با تلفن همراه حتی گریبان‌گیر تهیه همین گزارش و صحبت با کارشناسان هم شد و آن را بی‌نصیب نگذاشت و ما هر چه کردیم با بعضی از کارشناسان نتوانستیم تماس بگیریم! می‌گویند اسم هرچیزی روی ویژگی‌های آن اثر می‌گذارد. شاید علت همه این بحث‌ها، واژه انتخابی فرهنگستان باشد: همراه!
